Ryś czy miś? - ćwiczenia słuchowe dla osób dorosłych z zaburzeniami słuchu fonematycznego (część I)

Słuch fonematyczny wg Podręcznego słownika logopedycznego jest to umiejętność odróżniania dźwięków mowy, na które składają się najmniejsze elementy języka - głoski. 

Umiejętność ta wymaga wcześniejszego utrwalenia się śladów usłyszanych głosek (wzorce słuchowe) w tylnej części górnego zwoju skroniowego w okolicy skroniowej lewej półkuli - okolicy Wernickego. 

Zaburzenie słuchu fonematycznego powoduje brak stabilności wzorców słuchowych głosek, co przejawia się w trudnościach w rozróżnianiu wyrazów podobnych brzmieniowo i może być przyczyną zaburzeń artykulacyjnych.

Zaburzenia słuchu fonematycznego dotyczą nie tylko dzieci. Mogą wtórnie objawić się u osób dorosłych i powstać w następstwie chociażby udarów czy urazów czaszkowo-mózgowych. 

W celu usprawniania tego zaburzenia opracowałam materiał słowno-fotograficzny. Prowadząc terapię osób dorosłych ważne jest, aby wykorzystywać zdjęcia, a nie obrazki. Prezentowany materiał ćwiczeniowy musi odzwierciedlać rzeczywistość, ponieważ pacjent neurologiczny niejednokrotnie uczy się świata od nowa. 

Część pierwsza materiału ćwiczeniowego opiera się na słowach jednosylabowych i jest dostępny do kupienia w zakładce Sklep.  

Przykładowa strona z opracowania

Logorytmika na jesienną nutę

Jesień w pełni. Czasem słoneczna, mieniąca się kolorami, a czasem słotna i ponura.

Tu – złoty liść. Tam rudy blask
i srebrny mech na śliwie.
Otwieraj oczy i patrz! Patrz!
Barwami cię zadziwię.

W złotym szeleście stoi klon
i szumi jak muzyka.
A złoto, poszum czyjeż są?
Toć pana Października.Hanna Januszewska

Ta niezwykle kolorowa pora roku była dla mnie inspiracją do  stworzenia scenariusza zajęć logorytmicznych, które przeprowadziłam w przedszkolu w grupie mieszanej. 

Scenariusz możecie pobrać w zakładce Autorskie materiały do pobrania.  

Liczmany do zadań specjalnych

źródło: księgarnia-edukacyjna.pl

Liczmany na ogół są wykorzystywane w nauczaniu wczesnoszkolnym do urozmaicania lekcji edukacji matematycznej. W sprzedaży dostępne są w różnych kolorach i wielkościach, ale tradycyjnie zamieszczone są na nich cyfry i symbole matematyczne. 

Zaadaptowałam kształt liczmanów i wykonałam własne, które mają znacznie szersze zastosowanie i sprawdzają się zarówno w indywidualnej terapii logopedycznej, jak i grupowych zajęciach logorytmicznych w przedszkolu.

 

Materiały potrzebne do ich wykonania:

• zużyte płyty CD lub DVD,
• tektura (mogą być tylne okładki z bloków lub pudełka po butach, bombonierkach),
• kolorowe szpatułki drewniane lub szpatułki laryngologiczne niejałowe (znacznie tańsze),

• szablony cyfr i liter
• folie w różnych kolorach, 
• klej CR,
• nożyczki,
• chęci i zapał 😃

Wycinamy z tektury dwa koła o rozmiarze płyty CD - średnica ok. 12 cm. Przeklejamy do płyty z jednej strony tekturowe koło. Z drugiej strony najpierw szpatułkę, a na wierzch drugie tekturowe koło. Następnie po obu stronach naklejamy koła wycięte z folii samoprzylepnej. Kolejnym krokiem jest odrysowanie na folii szablonów liter lub cyfr i umieszczenie ich na gotowym "lizaku" (po każdej stronie inny znak). Wykonana pomoc jest gotowa do użycia.

Typowe liczmany. 

Propozycje zabaw na zajęciach logopedycznych: 

1. Dziecko lub dzieci otrzymują po jednym liczmanie. Prowadzący zajęcia klaszcze lub gra na instrumencie (np. tamburynie, kołatce) różną ilość wartości rytmicznych. Zadaniem dzieci jest podniesienie liczmana z cyfrą odpowiadającą ilości uderzeń/dźwięków, np. jeśli uderzeń będzie trzy (bez względu na wartości rytmiczne), to dziecko, które ma "lizaka" z cyfrą 3 sygnalizuje to przez jego podniesienie. Ćwiczymy w ten sposób percepcję i pamięć słuchową. 
2. Dziecko lub dzieci otrzymują po jednym liczmanie. Prowadzący dzieli na sylaby wyraz. Dziecko, które ma liczman z cyfrą odpowiadającą ilości sylab w wyrazie sygnalizuje to przez podniesienie go. Ćwiczymy w ten sposób analizę i syntezę sylabową wyrazów.
3. Dziecko lub dzieci otrzymują po jednym liczmanie. Prowadzący głoskuje wyraz. Dziecko, które ma liczman z cyfrą odpowiadającą ilości głosek w wyrazie sygnalizuje to przez podniesienie go. Ćwiczymy w ten sposób analizę i syntezę głoskową wyrazów.

"Lizaki" z samogłoskami.

Propozycje zabaw na zajęciach logopedycznych: 

1. "Lizaki" z samogłoskami mogą być przydatne w terapii logopedycznej dziecka z opóźnionym rozwojem mowy. Posłużą do ćwiczeń artykulacyjnych - nauki rozpoznawania samogłosek. Logopeda powtarza poszczególne samogłoski z ich jednoczesną prezentacją na "lizaku". W kolejnym etapie dziecko otrzymuje "lizaki" i wskazuje samogłoski wypowiadane przez logopedę.
2. "Lizaki" z samogłoskami mogą być przydatne do ćwiczeń polegających na wyróżnianiu samogłosek w nagłosie i wygłosie wyrazu. Dziecko lub dzieci otrzymują po jednym "lizaku" z samogłoską. Prowadzący wymawia wyrazy, które mają w nagłosie lub w wygłosie poszczególne samogłoski. Dziecko, które ma "lizak" z odpowiednią samogłoską podnosi go. Ćwiczymy w ten sposób analizę głoskową wyrazu.
3. "Lizaki" z samogłoskami mogą być przydatne do ćwiczeń polegających na tworzeniu wyrazów na podaną głoskę początkowa. Prowadzący wymawia samogłoskę z jednoczesną jej wizualizacją na "lizaku". dziecko ma za zadanie podanie wyrazu, który rozpoczyna się na tę głoskę. Ćwiczymy w ten sposób analizę głoskową wyrazów.

"Lizaki" ze spółgłoskami. 

Propozycje zabaw na zajęciach logopedycznych: 

1. "Lizaki" ze spółgłoskami mogą być przydatne do ćwiczeń polegających na wyróżnianiu spółgłosek w nagłosie wyrazu. Dziecko lub dzieci otrzymują po jednym "lizaku" ze spółgłoską. Prowadzący wymawia wyrazy, które mają w nagłosie poszczególne spółgłoski. Dziecko, które ma "lizak" z odpowiednią spółgłoską podnosi go. Ćwiczymy w ten sposób analizę głoskową wyrazu.
2. "Lizaki" ze spółgłoskami mogą być przydatne do ćwiczeń polegających na tworzeniu wyrazów na podaną głoskę początkowa. Prowadzący wymawia spółgłoskę z jednoczesną jej wizualizacją na "lizaku". Dziecko ma za zadanie podanie wyrazu, który rozpoczyna się na tę głoskę. Ćwiczymy w ten sposób analizę głoskową wyrazów.

Nakrętka - mała rzecz, a tyle możliwości

 

Pojedyncza nakrętka to tylko kawałek barwnego plastiku - nic więcej. Jednak, gdy tych nakrętek będzie wiele i to w różnych kolorach, można wykorzystać je do wykonania ciekawych i oryginalnych pomocy, które sprawdzą się na zajęciach logopedycznych.

Możliwości może być niezliczona ilość. Wszystko zależy od Waszej inwencji twórczej. 
Prezentuję Wam własne pomysły wykorzystania plastikowych korków w pracy z dziećmi.

1. Klasyfikowanie przedmiotów.

"Im sprawniej dziecko klasyfikuje, tym łatwiej mu rozumieć rzeczywistość, porządkować ją i nazywać."

prof. Edyta Gruszczyk-Kolczyńska

Klasyfikowanie jest to czynność umysłowa, która polega na łączeniu w grupy przedmiotów, które posiadają jakieś cechy wspólne. Klasyfikowanie to umiejętność poznawcza, która reguluje funkcjonowanie człowieka w świecie. Jest podstawą do tworzenia pojęć i definiowania oraz porządkowania rzeczywistości. 

Już dwulatek klasyfikuje przedmioty według koloru, dziecko w pierwszej połowie trzeciego roku życia według wielkości, a dziecko w drugiej połowie trzeciego roku życia według kształtu. Wraz z wiekiem dziecko zaczyna kategoryzować przedmioty według zmiennej reguły oraz dokonuje kategoryzacji tematycznej.

Umiejętność ta przygotowuje do nauki czytania, determinuje tempo przyswajania form gramatycznych i zasad ortografii.

Wachlarz barw korków jest  bardzo szeroki. Można dobrać je tak, aby dziecko dokonywało klasyfikacji nakrętek, biorąc pod uwagę różne odcienie w obrębie jednego koloru, np. błękitny, niebieski, granatowy czy jasnozielony i ciemnozielony (zdjęcie powyżej). 

U dzieci starszych metoda ta sprawdza się w kształtowaniu nazw odcieni kolorów.

Po zebraniu nakrętek różnych rozmiarów można także zaproponować dziecku ich klasyfikację według wielkości.   

2. Ćwiczenie lewej półkuli mózgu - sekwencje.

Sekwencje to uporządkowany ciąg znaków, symboli, nazw, zdarzeń, który stanowi strukturę określonego układu. Występowanie kolejnych elementów w tym ciągu, ich powtarzalność wynika ze wskazanej reguły. 

Umiejętność układania sekwencji to jedna z głównych zdolności poznawczych, która warunkuje posługiwanie się językiem mówionym i pisanym, ponieważ mówienie i pisanie polega w dużej mierze na odtwarzaniu dźwięków lub liter w odpowiedniej kolejności.

Podczas układania sekwencji należy pamiętać, że musi być zachowany linearny porządek od lewej do prawej.

Etapy układania sekwencji:

Ćwiczenia układania sekwencji obejmują cztery etapy: naśladowanie, kontynuowanie, uzupełnianie oraz samodzielne układanie sekwencji. Na każdym etapie rozpoczynamy od dwóch powtarzających się elementów i stopniowo zwiększamy stopień trudności o dodatkowy element. 

Na zdjęciach poniżej przedstawiłam te etapy z zastosowaniem już trzech powtarzających się elementów-nakrętek.

I. Naśladowanie sekwencji.

II. Kontynuowanie sekwencji.

III. Uzupełnianie sekwencji.

IV. Samodzielne układanie sekwencji z wysypanych przed dzieckiem nakrętek. 

3. Ćwiczenie percepcji wzrokowej z wykorzystaniem planszy "Spostrzegam i dopasowuję".

Materiały potrzebne do wykonania planszy:

* tektura formatu A3

* folia samoprzylepna lub papier kolorowy

* folia przezroczysta

* nakrętki w kolorach i ilości odpowiadającej kółkom na planszy.

Sposoby wykorzystania planszy:

I wariant: Dziecko w jak najkrótszym czasie kładzie nakrętki na właściwe pola.

II wariant: Dziecko kładzie nakrętki na właściwe pola zgodnie z otrzymanym poleceniem, np. Wybierz nakrętki czerwone i połóż je na czerwone kółka lub na kółka o tym samym kolorze.

               

4. Terapia ręki z pomocą "Wesołej gąsienicy".

Materiały potrzebne do wykonania gąsienicy:

* większe nakrętki, np. od butelek po mleku

* drucik lub klej do klejenia na gorąco

Bardziej polecam zrobienie w korkach dziurek na gorąco i połączenie ich drucikiem niż sklejenie klejem. Gąsienica jest wówczas ruchoma i przez to wzbudza większą ciekawość dzieci.   

* drucik kreatywny

* kolorowa pinezka do wykonania nosa

* kawałek korka do zabezpieczenia od tyłu pinezki

* markery nieścieralne

* koraliki do ozdoby

Gąsienicę można wykorzystać do:

•  ćwiczenia doskonałego chwytu pęsetowego - cechy chwytu: 
• kciuk w opozycji, 
• chwyt przedmiotu opuszkami palców: kciuka i wskazującego lub kciuka i środkowego,
• palce: wskazujący lub środkowy zgięte,
• dziecko nie potrzebuje stabilizacji podłoża. 

• 

  ćwiczenie dynamicznego chwytu trójpalcowego
  

  
  

Ze względu na dość dużą średnicę nakrętek, dziecko może umieszczać w nich wiele różnych przedmiotów, np: kolorowe pomponiki, piłeczki do tenisa stołowego, koraliki, mini-cukierki. 

Do chwytania i przenoszenia przedmiotów dziecko może używać palców, ale także pęsety czy innych narzędzi do manipulowania, aby trenować opisane chwyty.